Skrzynka narzędziowa: Refotografia | Poznań
To pierwszy post z serii, w której będę prezentował skrzynkę narzędziową, czyli zarówno podejścia badawcze, jak i różne techniki czy nawet narzędzia. W tym wpisie dowiesz się czym jest refotografia, co można dzięki niej badać oraz na co należy zwróci uwagę przy jej wykorzystywaniu. Pokażę również część projektu realizowanego przeze mnie oraz Damiana, Kasię i Łukasza w 2015 roku w Poznaniu.
Refotografia, czyli właściwie co?
Refotografia [rephotography], zwana jest również fotografią powtórną [repeat photography] [1]. To technika badawcza, w której wykorzystywane są dwa zdjęcia przedstawiające ten sam obiekt, to samo miejsce, tę samą grupę społeczną lub inny fenomen – niekiedy kadr jest niemal identyczny (lub stara się taki być [2]) w obydwóch przypadkach, a niekiedy nieco inny, co determinowane jest wieloma czynnikami.
Najłatwiej jednak wytłumaczyć, czym jest refotografia, odwołując się do przykładów, a takich w mediach występuje dosyć sporo. Jednen z bardziej popularnych można odnaleźć w show telewizyjnym, które w polskim tłumaczeniu nazywane jest „Dom nie do poznania”. Zdjęcia lub krótkie wideo „before/after”, które można tam zobaczyć to przykład refotografii.
Wracając do samej techniki przybiera ona dwie główne odmiany: refotografię prospektywną oraz retrospektywną.
W refotografii prospektywnej to badacz-fotograf wywołuje wszystkie zdjęcia. Oznacza to, że to on lub ona ustala kadr i wykonuje zdjęcie, a następnie (po ustalonym przez siebie okresie czasu) wykonuje zdjęcie powtórne. Problematyczne wydaje się w tej perspektywie czy jakakolwiek zmiana w ogóle nastąpi – takie postępowanie obarczone jest zatem pewnym ryzykiem. Inaczej jest w przypadku refotografii retrospektywnej, w której badacz wykonuje zazwyczaj tylko zdjęcie „po”, czyli to, na którym można uchwycić obecny wygląd czy stan fenomenu bądź grupy. Generuje to natomiast problem pozyskania zdjęcia „przed” – z pomocą w takich przypadkach przychodzą jednak różne instytucje (np. Biuro Konserwatora Zabytków, Archiwa Państwowe, biblioteki, stowarzyszenia), a także zbiory prywatne (zarówno badacza, jak i innych ludzi).
Do czego wykorzystuje się refotografię?
Najogólniej można powiedzieć, że refotografię wykorzystuje się do badania oraz rejestrowania zmiany społecznej (przynajmniej, jeśli przyjmujemy perspektywę nauk społecznych bądź humanistycznych). Przywołany już Jon Rieger wymienia w tym kontekście dwa główne wątki: miejsca (rogi ulic, parki, rynki, przystanki autobusowe itd.) oraz grupy społeczne. Wymienione dwie kategorii „obiektów badawczych” nie muszą być traktowane rozłącznie. Autor badania prowadził swoje badania m.in. w oparciu o fotografie pracujących przy wycince lasów Michigan drwali. Również wywołany już Mark Klett dodaje inną perspektywę badań przy użyciu refotografii – używa jej do badań nad ukształtowaniem terenu. My (ja i wymienieni we wstępie znajomi) refotografii użyliśmy przy badaniu zmiany społecznej zachodzącej przy okazji prac festiwalowych, a mianowicie powstających przy okazji Festiwalu Outer Spaces murali [3].
Najważniejsze jest natomiast chyba to, że refotografia jest zazwyczaj tylko jednym z działań, biorących udział w procesie badawczym. Występuje w roli pretekstu do dalszej eksploracji tematu lub też, jako forma zwieńczenia projektu i nadawania mu atrakcyjnej wizualnie formy. Stąd też nie należy przejmować się za bardzo jakością sprzętu lub fotografii (chyba, że do rozwiązania postawionego problemu badawczego jakość jest niezbędna).
Refotografie: poznańskie murale
Poniżej zamieszczam kilka zdjęć autorstwa mojego projektowych partnerów. Warto zaznaczyć, że zdjęcia „before” wzięliśmy z Google Street View, natomiast te „after” są naszego autorstwa, stąd też idealne odwzorowanie kadru było niemożliwe (różnice w technologii).
_____
[1] Rieger Jon (2011a), Re-Photography for Documenting Social Change, w: Eric Margolis, Luc Pauwels (red.), The Sage Handbook of Visual Research Methods (ss. 132-149), Los Angeles: Sage.
[2] Klett Mark (2011), Repeat Photography in Landscape Research, w: Eric Margolis, Luc Pauwels (red.), The Sage Handbook of Visual Research Methods (ss. 114-131), Los Angeles: Sage.
[3] Więcej na temat badania można znaleźć w artykule mojego autorstwa „Sztuka egalitarna czy przestrzeń zawłaszczona? Rola murali w przestrzeni miejskiej na przykładzie miasta Poznania” [w:] „Słabo to widzę.. Kultura wizualna a nierówności społeczne”, Rura P., Żurawska M. (red.), (ss. 31-47), Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM [dostępny w internecie: http://hdl.handle.net/10593/17577].
____
Wiesz coś, czego nie napisałem, a powinienem w tym poście? Być może chcesz podzielić się swoją refleksją na temat refotografii? Może chciałbyś podjąć współpracę lub skonsultować realizowany przez siebie projekt?
Zostaw swój trop – napisz komentarz lub skontaktuj się ze mną mailowo tutaj.